28 de maio de 2015

Aquecendo primaveras no ollar XXXI


Sen luz nin aire
acariño sorrisos
que non coñezo.
Calo verbas amorfas
ferindo o cristalino.


Fotografía atopada na rede.

21 de maio de 2015

17 de maio de 2015

Letras Galegas 2015 "volver ás orixes VI"

Con este poema en forma de HaiTaPo, "A Rosalía de Castro" remato este retorno ás orixes, a esa primeira celebración do Día das Letras Galegas o 17 de maio de 1963.


SEXAN MIL PRIMAVERAS MÁIS PARA O GALEGO!!!


A ROSALÍA DE CASTRO



Verba que abrolla

nos cantares cantados

coma folla nova.

Arela na fisura

permanente do pobo.

Rosalía, morfoloxía no lusco fusco

               do avelaiño ouvear.

Rosalía, utopía nos abrentes figurados

               en soños de Breogán.

Rosalía, porfía sen canto

   na memoria perenne do berce.

Rosalía, ousadía na noite dos silencios,

               semente de pretéritos

               abertos coas bágoas da soidade

               onde abrollan as cores do vernal.

Rosalía, largacía...



Suso Díaz

Letras Galegas 2015 "volver ás orixes V"

Poema de Carlos Casares Mouriño.



VERBAS DE ESPRANZA PRA ROSALÍA

Non convén chorar máis,
ela choróu por todos e pra sempre.
Luís Pimentel

Olla, Rosalía,
iste novo abrente de espranza.
Acabóuse o pranto xa pra sempre,
endexamáis voltaremos hastras bagóas
porque é tempo de se erguer.
Dende Padrón a Trasalba
baixa polo tempo
un río de arelanzas:
Otero, Piñeiro, Carballo, Celestino,
GarcíaSabell, Tovar, Celso Emilio, Novoneyra...
                                  Inzadas
voces outas que se chegan
deica a cinza quente que sementaras
na terra longa
da nosa Galicia sulagada.
Eiquí estamos ergueitos
ó pé da túa lembranza
ollando o trunfo que se albisca
sobor das torres de Compostela Santa.
Iste é o froito da túa sementeira, Rosalía.
Ista é a Galicia da espranza.

CARLOS CASARES MOUMÑO

Fonte: GRIAL 

Letras Galegas 2015 "volver ás orixes IV"



A ROSALÍA


"Morrer cecáis seña vivir sin lindes"




Azas de ausencia te abranguen

na longura ceibe dos meridiáns...



Xa non eres máis que un nome

a lle pór órelas ós camiños

e ás sombras,

    unha verdade indestrutíbel,

un credo

i un norde ou espranza que nos alenta

na fuxida—ás veces sin volta—

cara ás terras do pan.



Decir hoxe ronsel, Rosalía,

non quer decir gueivota ou escuma,

ledicia nas ondas

ou dorna a bolinar.

(As palabras perderon xa

aquel senso puro

que pra nós tiñán).



Decir hoxe ronsel, Rosalía,

é decir fonda soedade ou amargura,

auga ferida de fame

ou tamén

remuíño de adeuses

    sobor do mar...

 


SALVADOR GARCíA-BODAÑO

 

Fonte: GRIAL

Letras Galegas 2015 "volver ás orixes III"

Poema de Arcadio López-Casanova.



PALABRAS NA TARDE PRA ROSALÍA



Si eu agora puidera

decir: Galicia

ceibe, pronunciar

o teu nome, Rosalía,

estendelo sobre o pranto

e poñer cada sílaba

dos leus versos, eiqui

mesmo, riba

dunha mesa (testimuña

do que sofrimos aínda).



Si contigo viñera

a voz antiga

dos xograres Torneol,

Martín da Limia,

Códax, Mendiño,

si despóis espida

soara a voz do pobo

con forza... Ai!, sería

impronunciable escoitar

as radices vivas

da terra, a voz

da nosa Galicia.



Si eu agora puidera

pronunciar sílaba

por sílaba, letra

por letra, a doorida

palabra, o teu

nome, Rosalía,

e si de súpeto viñera

unha lene brisa

de libertade, xermolara

nos sucos, abrira

as portas da esperanza...

¡Qué ledicia

sentirnos entón pobo,

cantar antre a limpa

mañá renacente, tí

e máis eu, todos

os que aínda

agardamos ser

ceibes sobre os sucos

da terra redimida!



ARCADIO LÓPEZ-CASANOVA
Fonte: GRIAL

Letras Galegas 2015 "volver ás orixes II"

Poema "Rosalía", de Xohana Torres.




ROSALÍA



     Ti és pra min a barquiña que lembra

toda presenza de madeiras náufragas

que vive, infinda, unha traxedia líquida

de peiraos sen panos e sen peixes.

     Sedenta coma un mar

     e no teu mar, afogada.



Tí és pra min un pobo pequeniño

de vieiros sen cume, sen riadas,

mergullando no seo case morto

unha virxe canzón, inimitábele.

     Sedenta coma un mar

     e no teu mar, afogada.



Ti és pra min unha callada piña

de moitas primadeiras agardadas

onde xogaron anxos

onde vibraron áas sen movelas
     Sedenta coma un mar

     e no teu mar, afogada.



Ti és pra min a historia da meniña

que iba soñando praias

hastra que deu mareia a un ben triste mañán.
     Sedenta coma un mar

     e no teu mar, afogada.




Ti és pra min o lombo dunha sombra

onde todo resulta perguntado

i o paso das personas faise lene...

     Sedenta coma un mar

     e no teu mar, afogada.



¡Ti és pra min a terra dunha tomba compridamente limpa de pisadas!



XOHANA TORRES

  Fonte: GRIAL

Letras Galegas 2015 "volver ás orixes I"

Nesta data tan sinalada para a nosa literatura, para a nosa lingua, para Galicia, quero celebralo volvendo ás orixes, a esa primeira celebración no 1963. A intención é dalgún xeito impregnarse daquel espírito, da raizame da que abrolla a nosa lingua con máis forza, de Rosalía de Castro.
Hoxe deixarei aquí o texto do discurso pronunciado en Pontevedra por Isidoro Millan González-Pardo, e tamén cuatro poemas adicados a Rosalía por escritores que daquela estudaban en Santiago e que fixeron un recital en Fonseca. Trátase de Xohana Torres, Arcadio López-Casanova, Salvador García-Bodaño e Carlos Casares Mouriño. Rematarei cun poema meu adicado a autora dos Cantares gallegos.

DISCURSO NO "DÍA DAS LETRAS GALEGAS"



Miñas donas e meus señores:



«Día das Letras Galegas» noméase o que a Academia Galega acaba de instituiré no aniversario da pubricación dos «Cantares» de Rosalía: 17 do Maio do 1863. Fora cousa paradóxica que se non coidara axeitada, pra faláremos neste intre, a língoa na que: Rosalía, «Nosa Señora da Saudade» —eu chámoa, sen migalla de irreverencia, coa apaixoada invocación coa que apelidóuna Teixeira de Pascoaes—, a língoa, repítovos, na que Rosalía, un miragre delorido na carne e na Terra nosa, unha frol espiñada, unha meniña orfa, orfa do Ceo, a laiarse sen soaz nin acougo na selva do mundo, pregóu, cantóu, choróu, por tempos de sempre, por todos e pra todos nos.



Xa ben sabedes, meus amigos, que esta nosa fala anterga, língoa dos abós e dos trasabós, viña moi de lonxe. Endexamáis me esquecen —teñóos citado dabondo— os sáficos do «Canto a Roma» que, nunha serán de outono, eu vin xurdir dos beizos —que pra sempre tendes ehí durmidos— do bardo noso derradeiro, namentras a súa faciana cincenta, riscada, sulcada fundamente polas enrugas da vellez, alcendíase avivecida, ao sopro do antigo numen pódente e adivinador.



Ao poeta, traslevado da Saudade, figurábaselle no seu esprito o momento no que Roma, raíña de pobos, cumprindo o mandato dos deuses e dos vates,

tu regere imperio populos, Romane, memento!,

puxo, alteirosa, a pranta lexionaria neste recanto silandeiro das terras,

«...prácido mollente

onde marren as vagas cramosas

do mar de Atlande»...



Ao rodar dos anos e dos séculos váise romanizando o país. Son, de primeiro, os nomes patricios, que ennobrecen os herdados alicumes dos «oppidas» indíxenas:



«Aquis Celenis, Limica, Iría Flavia,

Lucus Augusti...-»;



son, a pouco, as deidades crásicas sobrepostas ás do bárbaro panteón primixenio; son os loureiros latinos que arraigañan na tépeda lenitura dun val; son as cousas e as ferramentas labregas —teares, arados, grades, muíños, legóns—, e as armas guerreiras, os gladios conqueridores; son as vías, esa rede dos vieiros e das pontes, antre xeométrica e castrense, coa que Roma desparte e axungue, pra non deixar que escape das súas mallas canto coutara e prendera éla coa súa pouta da águia. E non, por de contado, as vidas, as vidas dos domiñadores e dos domiñados, que achéganse e méscranse e avencéllanse e que, coa conversa ao pe do río, onde parolan o lexionario quirite e a céltica moza, representan, ao cabo, do trunfo de Venus, o nascemento dunha xente nova, a xente de nos:



«¡Marte é vencido!»



Veleiquí, dun xeito poético e lumioso, o cadro da nosa romanización.



Endebén, o máis maduro froito déla, porriba dos trebellos e dos vestixios da cultura material, «a xoia máis prezada» que Roma deixóunos en herdanza —concruía o poeta—, foi a fala,



«a túa fala que vertéu na nosa

o celme deleitoso das entenas

do sangal, pecoreiro, campesio

«serme vulgaris».



Pois nesa fala romá, da que albiscando dunha maneira intuitiva e felis a súa fasquía, a súa feitura galega por obra da «lenición» fonética, engade o poeta que fora «nos céltigos beizos molecida» —o «castelán sen osos» que, con outra imaxe, definéu Unamuno—, nesa fala contense o tesouro máis xurdio e ricaz da cultura espritoal do pobo galego.



Non me compre, miñas donas e meus señores, facervos eiquí a historia desa fala que, somentes, no entanto emparéllase ou contraiponse ao conceuto das letras galegas, vou, en pouquerrechiñas verbas, a deliñar arestora dediante de vos.



«A Língoa —vello e abonado é o dito— vai sempre na compaña do Imperio». Se abaixámolo tono do Nebrisense pra encaixar a súa verdade nun axioma da ciencia positiva, atoparémonos co miolo desa certidume, sinxela e fonda, que ten procramado a eito un mestre dos nosos días: «A Língoa, e calquera língoa que sexa, é, máis que ren, un feito social».



Eis eiqui agora, escontra este trasfondo ilumiñador, os catro grandes momentos do caminar do galego deica o día de hoxe.



Primeiro: dende a matriz latina, cara á forma senlleira da lingoaxe que abrangue, coas súas máis careiterísticas isoglosas, arredor do século X.



Segundo: dende o século XI ao XV —se o preferides, co viramento do XIII—Europa entesta na Galiza; o seu eixo é a «galaxia» no ceo e o camiño acombaixo que toupa e morre neste cabo do mundo; e nas bocas dos falantes galegos, xente inqueda e con pulos, que fan ou desfán —pra o caso é o mesmo— na política ou na cultura, o idioma, nidio refrexo de ialmas non fendidas, non disociadas antre a ilustración e a vida, acada a máis unitaria, a máis inxel e millor forma súa, na eispresión quer oral quer escrita. Troveiro é o Almirante da Mar, e «a grande e xeral Historia» —a toma de Sevilla dos mouros— ou o argallar da cousa púbrica —a rexouba de El Reí— enléase doadamente ñas súas cantigas aos laios saudosos de amor da que despidéu no porto as naves e as froles do seu amigo. ¡Fermosa primaveira das Letras! Ledo anda o corazón; abertos e ridores os ollos. Verdadeiramente, tódalas aves do mundo en galego de amor cantaban; tódalas aves do mundo en galego de amor decían...



Terceiro: dende o século XVI, vírase a fala aos eidos rurás, polo esgallamento antre a estruitura social e a cultura nativa. Desque, non por esgotadas, senón por desviadas, desparecerá a escritura e as letras galegas, desenrólase o proceso, conmovedor, dunha longa fidelidade oral, dunha calada latencia tradicional da fala. Ese fenómeno que, canto máis se coida nél, tanto máis apouviga e abraia ao lingüista, do perviviré petrucial, do proseguírese patrimonial da lingoaxe de milleiros de homes, que endexamáis se escribe, e adepréndese e trasmítese soio de boca a orella, falando de cote e a modiño ñas rúas, ñas corredoiras, nos fogares, nos agros...



Momento postrimeiro: o que nesta festa conmemoramos. O do anovamento das Letras Galegas, o do seu Renacimento outido no século XIX pola concurrencia de causas que non é desta ocasión esculcar, pro que, máis que nada, devolveron a unhas poucas minorias reitoras a conciencia satisfeita e orgullosa do seu asento human, da súa caste, do seu pasado cultural e histórico, e co éla, a unicidade da ialma fendida, e co éla o imperio, o señorío de nós, e co él o poder da escritura e da fala, e co este novo xermolar do verbo do esprito, o diviño don esquencido do canto...



Un feixe pequeño de homes galegos, coa ialma de novo volta á Terra Nai, e coa ialma e a voz acordadas, síntense chamados á estraña meiguice do canto, que ún deles, Diaz Castro, esprica soberbamente nuns versos recentes:



«Galiza en mín, meu Deus, pan que me deron,

leite e centeo e sono e lus de aurora!

longa rúa da mar, fogar da terra

i esta crus que nos mide de alto a baixo.



Con este alento, eu lles daréi ás cousas

o drama cheo que lles nega a vida:

dareilles rostos, pra que se conozan,

palabras lles daréi, pra que se entendan...-»



Este é o ifeito que no día de hoxe imos celebrar. Abofé que non ten conta engadir, pois sabédelo todos ben sabido, que ningunha data, ningún mome, acái millor co simbolismo da festa que a do emprentamento dos «Cantares gallegos», e o nome de Rosalía. Dez anos denantes dela, no 1853, Don Xoán Manoel Pintos, pontevedrés e xuez no Cambados dos meus devanceiros, de quen se topan moitas reliquias literarias nesa vitrina, moito máis enxebre escritor que Rosalía, pubricara «A gaita gallega», e outros poetas menores —Añón, os Camino...— tiñan divulgado composicións soltas; pro, no curso das letras e da vida, rexe e imponse ao cabo a lei «agonal» do esgrevio, e non hai cousa que ao esgrevio milloranza lle faga.



Hai millentas estrelas; sol, ún somentes. Eso foi Rosalía: a luz de sol e lúa que apaga o resprandor dos luceiros que, na nouturna carreira, a precederán. Da fogueira acesa dese sol quentarémonos todos, namentras dure esta xeira diurna das letras galegas e, a traveso dos tempos, lembraráse decote nas língoas dos homes o fulgor do seu abrinte esprendoroso. Pois ben dixo quen, dexergando dende o chan grego vai vinta e cinco sáculos o escintilar faiscante do Iouro e lumioso Rei, bradóu:

Mecét’ aélío skópei alio thalpnóteron en hamérai

phaennón ástron eremos di'aithéros...

«¡Xa non se pode ollar raiando o día

outro astro que brile coma o Sol no limpo Ceo..!


ISIDORO MILLAN GONZÁLEZ-PARDO
Fonte: GRIAL

15 de maio de 2015

6 de maio de 2015

Aquecendo primaveras no ollar XXIII

Sirva este hiku coma unha particular homenaxe a Tagore.


Choro en silencio
ferido de soidade
o que se foi.


Fotografía: ana Henriques

3 de maio de 2015

A miña nai


O sentimento é a mornura
dunha palabra descalza,
a lentura dun ollar
que afirma ou reprende,
a fermosura dos aloumiños
que se multiplican no tempo.
Só se pode coselas feridas da alma
dende a memoria dun neno,
dende as palabras recobradas
coa sonoridade envolvente
dun alalá que repenica
a inconsciencia,
forxa das raizames
inesgotables do sentimento.